สาธารณรัฐประชาธิปไตยติมอร์-เลสเต

การก่อตั้งประเทศ      เคยเป็นอาณานิคมของโปรตุเกส และได้ประกาศอิสรภาพจากโปรตุเกสเมื่อ 28 พ.ย.2518 หลังจากนั้นเพียง 9 วันก็ถูกอินโดนีเซียยึดครองและผนวกติมอร์ตะวันออกเป็นจังหวัดหนึ่งของอินโดนีเซียเมื่อปี 2519 ต่อมามีการต่อสู้เพื่อแยกตัวเป็นเอกราช โดยมีนายโฮเซ รามอส-ฮอร์ตา และนายซานานา กุสเมา เป็นผู้นำ จนกระทั่งรัฐบาลอินโดนีเซียยอมให้มีการลงประชามติเมื่อ 30 ส.ค.2542 โดยชาวติมอร์ตะวันออกกว่า 80%  ออกเสียงสนับสนุนการแยกตัวเป็นเอกราช หลังจากนั้นเกิดการต่อสู้ภายในประเทศและมีเหตุรุนแรงระหว่างกลุ่มทหารที่นิยมอินโดนีเซียกับกลุ่มที่เรียกร้องเอกราช ทำให้ UN จัดตั้งกองกำลังนานาชาติ (International Force in East Timor-Leste หรือ INTERFET) เข้าไปรักษาสันติภาพเมื่อ 15 ก.ย.2542 จากนั้นสถานการณ์ จึงกลับเข้าสู่ภาวะปกติและประกาศเอกราชเมื่อ 20 พ.ค.2545 ใช้ชื่อว่าติมอร์-เลสเต (Timor-Leste) ซึ่งเป็นภาษาโปรตุเกส

การเมือง           ปกครองโดยระบอบประชาธิปไตยแบบรัฐสภา ประธานาธิบดีมาจากการเลือกตั้งทำหน้าที่ประมุขรัฐ วาระ 5 ปี การเลือกตั้งประธานาธิบดีครั้งต่อไปกำหนดจัดในปี 2565 ประธานาธิบดีเป็นผู้แต่งตั้ง นรม.วาระ 4 ปี การเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภาเมื่อ 12 พ.ค.2561 ปรากฏว่า พันธมิตรแนวร่วมฝ่ายค้าน ซึ่งนำโดยพรรค National Congress for Timorese Reconstruction (CNRT) ได้รับคะแนนนำและจัดตั้งรัฐบาลชุดใหม่ร่วมกับพรรค People’s Liberation Party (PLP) โดยนายตาอูร์ มาตัน รูอัก (อายุ 66 ปี/ปี 2565) ประธานพรรค PLP และอดีตประธานาธิบดีได้รับการแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง นรม.ติมอร์-เลสเตเมื่อ 22 มิ.ย.2561

ฝ่ายบริหาร :  นรม. ซึ่งเป็นหัวหน้ารัฐบาลมาจากหัวหน้าพรรคการเมืองเสียงข้างมากในรัฐสภา วาระการดำรงตำแหน่ง 4 ปี

ฝ่ายนิติบัญญัติ : ระบบสภาเดียว คือ สภาแห่งชาติ ซึ่งประกอบด้วย สมาชิกรัฐสภาที่มาจากการเลือกตั้งโดยประชาชน จำนวน 65 ที่นั่ง วาระการดำรงตำแหน่ง 5 ปี โดยการเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภาเมื่อ 12 พ.ค.2561 ทำให้รัฐสภาติมอร์-เลสเต ประกอบด้วย สมาชิกจากพันธมิตรแนวร่วมฝ่ายค้าน (พรรค CNRT พรรค PLP และพรรค KHUNTO) จำนวน 34 ที่นั่ง พรรค Revolutionary Front for an Independent East Timor (FRETILIN) จำนวน 23 ที่นั่ง พรรค Democratic Party (PD) จำนวน 5 ที่นั่ง และพรรค Democratic Development Forum จำนวน 3 ที่นั่ง

ฝ่ายตุลาการ :  รัฐธรรมนูญติมอร์-เลสเตระบุว่า ฝ่ายตุลาการของติมอร์-เลสเต ประกอบด้วย ศาลฎีกา ศาลอุทธรณ์ และศาลท้องถิ่นจำนวน 6 แห่ง แต่ในทางปฏิบัติ ศาลอุทธรณ์ปฏิบัติหน้าที่แทนศาลฎีกา เนื่องจากติมอร์-เลสเตขาดแคลนบุคลากรด้านกฎหมายและงบประมาณในการพัฒนาระบบศาล ปัจจุบัน ติมอร์-เลสเตอยู่ระหว่างการจัดตั้งศาลฎีกา ศาลภาษี ศาลทหาร และสำนักงานอัยการสูงสุด

พรรคการเมือง : ระบบหลายพรรคการเมือง ที่สำคัญ ได้แก่ พรรค CNRT และพรรค FRETILIN

เศรษฐกิจ       ติมอร์-เลสเตพึ่งพารายได้จากการส่งออกน้ำมันและก๊าซธรรมชาติ 95% ของรายได้ทั้งหมด การให้สัตยาบันข้อตกลงการแบ่งปันรายได้จากแหล่งพลังงาน Greater Sunrise ระหว่างติมอร์-เลสเตกับออสเตรเลีย ซึ่งลงนามเมื่อ มี.ค.2561 ทำให้ติมอร์-เลสเตมีรายได้จากการส่งออกน้ำมันและก๊าซธรรมชาติประมาณ 10,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ เพื่อทดแทนรายได้จากแหล่งน้ำมันบายู-อูนดัน ซึ่งอาจหมดลงในปี 2565 เศรษฐกิจของติมอร์-เลสเต ที่คาดว่าจะเติบโตในปี 2564 กลับได้รับผลกระทบจากการบังคับใช้มาตรการควบคุมการแพร่ระบาดของ COVID-19 และความเสียหายรุนแรงจากอุทกภัย เมื่อ เม.ย.2564 ขณะเดียวกันข้อจำกัดเชิงโครงสร้างยังคงเป็นอุปสรรคต่อการฟื้นตัวของเศรษฐกิจ

งบประมาณรายจ่ายประจำปี 2564 (1 ต.ค.2563-30 ก.ย.2564) 1,895 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

 

สกุลเงิน : ยังไม่มีสกุลเงินของตนเอง ปัจจุบัน ใช้ดอลลาร์สหรัฐ ดอลลาร์ออสเตรเลีย และรูเปียะฮ์ของอินโดนีเซีย

 

ดัชนีเศรษฐกิจสำคัญ (ปี 2563)

ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (GDP) : 1,821 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

อัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจ : หดตัว 8.7 %

อัตราเงินเฟ้อ : 1.0%

รายได้เฉลี่ยต่อหัวต่อปี : 1,381.2 ดอลลาร์สหรัฐ

อัตราการว่างงาน : 4.7% (ปี 2559)  

มูลค่าการค้าระหว่างประเทศ : 910 ล้านดอลลาร์สหรัฐ                

ดุลการค้าระหว่างประเทศ : ขาดดุล 790 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ต.ค.2563)

มูลค่าการส่งออก : 60 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

สินค้าส่งออก : ปิโตรเลียมดิบ ก๊าซธรรมชาติ กาแฟ ผัก  เศษเหล็ก

คู่ค้าส่งออกที่สำคัญ : สิงคโปร์ จีน ญี่ปุ่น อินโดนีเซีย

มูลค่าการนำเข้า : 850 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

สินค้านำเข้า : ปิโตรเลียมกลั่น รถยนต์ ปูนซีเมนต์ รถส่งของ รถจักรยานยนต์

คู่ค้านำเข้าที่สำคัญ : อินโดนีเซีย จีน สิงคโปร์ มาเลเซีย

คู่ค้าสำคัญ 5 อันดับในกลุ่มอาเซียน : อินโดนีเซีย สิงคโปร์ เวียดนาม ไทย และมาเลเซีย

การทหาร  กองทัพติมอร์-เลสเต (Forças de Defesa de Timor Leste or Falintil-FDTL หรือ F-FDTL)        มีกำลังพล 2,280 นาย ไม่มีกำลังสำรอง แบ่งเป็น ทบ. 2,200 นาย และ ทร. 80 นาย งบประมาณทางทหาร ในปี 2564 จำนวน 39.2 ล้านดอลลาร์สหรัฐ  ยุทโธปกรณ์สำคัญ : อาวุธส่วนใหญ่เป็นอาวุธประจำกาย อาทิ ปืนไรเฟิล M16 จำนวน 1,560 กระบอก ปืนไรเฟิล Sniper 8 กระบอก เครื่องยิงลูกระเบิด M203 75 เครื่อง เรือตรวจการณ์ 7 ลำ ยุทโธปกรณ์ส่วนใหญ่ได้รับการสนับสนุนจาก จีน บราซิล และสหรัฐฯ

ความสัมพันธ์ไทยกับติมอร์-เลสเต 

ไทยเป็นประเทศที่ 3 ซึ่งสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตกับติมอร์-เลสเต เมื่อ 20 พ.ค.2545  ต่อจากจีนและนอร์เวย์ และนาย Dionisio da Costa Babo Soares รมว.กระทรวงการต่างประเทศและความร่วมมือติมอร์-เลสเตเยือนไทย เพื่อเข้าร่วมการประชุมประจำปี UN-ESCAP สมัยที่ 75 ระหว่าง 27-31 พ.ค.2562

ด้านการค้า ปี 2563  ติมอร์-เลสเตเป็นคู่ค้าอันดับ 186 ของไทย มูลค่าการค้า 115 ล้านบาท  ไทยส่งออก 111 ล้านบาท และนำเข้า 4 ล้านบาท ไทยได้เปรียบดุลการค้า 107 ล้านบาท และห้วง ม.ค.-ก.ย.2564)  มีมูลค่าการค้ารวม 164 ล้านบาท ไทยส่งออก 159 ล้านบาท และนำเข้า 5 ล้านบาท ไทยได้เปรียบดุลการค้า 154 ล้านบาท สินค้าส่งออกของไทย : รถยนต์ อุปกรณ์และส่วนประกอบ น้ำมันสำเร็จรูป ผลิตภัณฑ์ยาง เครื่องสำอาง สบู่ และผลิตภัณฑ์รักษาผิว เครื่องดื่ม ผลไม้กระป๋องและแปรรูป สินค้านำเข้าจากติมอร์-เลสเต : ผัก ผลไม้และของปรุงแต่งที่ทำจากผัก ผลไม้  สิ่งพิมพ์ ผลิตภัณฑ์สิ่งทออื่น ๆ เครื่องจักรไฟฟ้าและส่วนประกอบ

ข้อตกลงสำคัญ :  ไทยและติมอร์-เลสเตจัดทำความตกลงระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการยกเว้นการตรวจลงตราสำหรับผู้ถือหนังสือเดินทางทูตและหนังสือเดินทางราชการเมื่อ พ.ค.2560 ส่วนความร่วมมือด้านอื่น ๆ ติมอร์-เลสเตต้องการให้ไทยสนับสนุนความช่วยเหลือด้านการเกษตร ประมง การพัฒนาแหล่งพลังงาน การท่องเที่ยวและการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน

การแก้ไขปัญหาการค้ามนุษย์ ซึ่งเป็นปัญหาสำคัญที่กระทบต่อการพัฒนาประเทศของติมอร์-เลสเต โดยเหยื่อการค้ามนุษย์มีทั้งเด็ก ผู้หญิง และผู้ชาย ซึ่งเกิดขึ้นในรูปแบบของการล่อลวง เอาเปรียบ ลักพาตัว หรือซื้อตัวมาจากพ่อแม่ โดยบุคคลเหล่านี้จะถูกบังคับใช้แรงงานในภาคเกษตรกรรม การก่อสร้าง และเหมืองแร่ บางส่วนถูกนำไปทำงานเป็นคนรับใช้ในบ้านหรือตามสถานที่ก่อสร้างในสภาพเยี่ยงทาส และบางส่วนถูกขายไปเพื่อบริการทางเพศ ซึ่งจะนำไปสู่ปัญหาอื่น ๆ เช่น การค้ายาเสพติด โรคติดต่อร้ายแรง หรืออาชญากรรมข้ามชาติ ซึ่งส่งผลร้ายต่อการพัฒนาประเทศในอนาคต โดยเฉพาะอย่างยิ่งเด็กและผู้เยาว์ ซึ่งเป็นทรัพยากรมนุษย์ที่สำคัญของประเทศ