“อุ้มบุญ” โอกาสทางเศรษฐกิจหรือปัญหาสังคมในโลกยุคที่เด็กเกิดน้อย

ขณะที่ทั่วโลกกังวลกับราคาพลังงานและอาหารที่ปรับตัวสูงขึ้นต่อเนื่อง หลังการสู้รบระหว่างรัสเซียกับยูเครนที่ยาวนานเกือบ 1 ปีและยังไม่มีทีท่าว่าจะสิ้นสุด ทั้งยังส่อเค้าจะบานปลายเป็นชนวนของสงครามโลกครั้งที่ 3 หากรัสเซียตัดสินใจใช้อาวุธนิวเคลียร์ เพื่อเร่งปิดฉากสงคราม ……ธุรกิจหนึ่งในยูเครนที่่แทบจะไม่มีคนนึกถึงแต่ได้รับผลกระทบจากภาวะสงครามไม่ต่างจากธุรกิจของกลุ่มทุนใหญ่ข้ามชาติคือ การให้บริการรับจ้างตั้งครรภ์แทนหรือ “อุ้มบุญ”….หญิงสาวชาวยูเครนที่เป็นแม่อุ้มบุญเป็นหนึ่งในกลุ่มผู้ประสบภัยที่ได้รับผลกระทบจากภาวะสงครามไม่ต่างจากชาวยูเครนคนอื่น ๆ ทั้งยังเผชิญความยากลำบากมากกว่าในการอพยพข้ามแดน เนื่องจากมีเด็กติดท้องและสภาพร่างกายไม่เอื้ออำนวยจากการอยู่ในภาวะหญิงมีครรภ์ที่ต้องการการดูแลมากกว่าปกติ

ยูเครนมีผู้ให้บริการรับจ้างตั้งครรภ์แทนหลายแห่ง เช่น Delivering Dreams และ Sensible Surrogacy ที่เป็นคนกลางระหว่างแม่อุ้มบุญกับคู่สมรสที่ต้องการมีบุตร เนื่องจาก “อุ้มบุญ” เป็นธุรกิจถูกกฎหมายในยูเครน ข้อมูลของ Growing Families ซึ่งเป็นองค์การไม่แสวงหากำไร ระบุว่า ช่วงก่อนสงครามรัสเซีย–ยูเครน มีแม่อุ้มบุญชาวยูเครนให้กำเนิดทารกปีละประมาณ 2,500 คน โดยมีชาวยุโรปและชาวจีนเป็นลูกค้ารายใหญ่

ธุรกิจอุ้มบุญในยูเครนได้รับการยอมรับในกลุ่มคู่สมรสชาวต่างชาติที่ต้องการมีบุตร เนื่องจากมีกฎหมายรองรับ ซึ่งช่วยรับรองสิทธิตามกฎหมายให้พ่อแม่ที่แท้จริง นอกจากนั้น ราคาการให้บริการรับจ้างตั้งครรภ์แทนสำหรับแม่อุ้มบุญชาวยูเครนไม่สูงมากเมื่อเทียบกับราคาในสหรัฐฯ คือประมาณ 35,000-55,000 ดอลลาร์สหรัฐ

นับตั้งแต่รัสเซียเริ่มโจมตียูเครน ธุรกิจอุ้มบุญในยูเครนประสบปัญหามาโดยตลอด ทั้งการติดต่อกับลูกค้า และการดูแลแม่อุ้มบุญ ผู้ประกอบการต้องหาทางปรับตัวรับสถานการณ์ความไม่สงบที่ยืดเยื้อและต้นทุนที่เพิ่มขึ้น เช่น การดูแลแม่อุ้มบุญที่อพยพไปโปแลนด์หรือสาธารณรัฐเช็ก นอกจากนั้นยังต้องติดตามแม่อุ้มบุญเหล่านั้นเพื่อให้กลับมาคลอดในยูเครนให้ทันกำหนดคลอด เนื่องจากการอุ้มบุญในโปแลนด์เป็นสิ่งผิดกฎหมาย ดังนั้น หากเกิดความผิดพลาด แม่อุ้มบุญคลอดทารกในโปแลนด์ พ่อแม่ที่แท้จริงก็จะไม่มีสิทธิในตัวทารก

ความต้องการแม่อุ้มบุญมีแนวโน้มสูงขึ้นจากหลายปัจจัย ที่สำคัญคือ การสมรสที่ช้าลง(เมื่อมีอายุมาก) ทำให้โอกาสการมีบุตรของคู่สมรสน้อยลงตามไปด้วย ส่วนความกังวลต่อความปลอดภัยในการตั้งครรภ์ของแม่ที่มีอายุมากก็เป็นอีกเหตุผลที่ทำให้แม่อุ้มบุญเป็นที่ต้องการ ขณะเดียวกัน ความต้องการแม่อุ้มบุญที่เพิ่มขึ้นส่งผลให้เกิดธุรกิจอุ้มบุญทั้งถูกและผิดกฎหมายมากขึ้นเช่นกัน โดยปัญหาเศรษฐกิจเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ผู้หญิงหลายคนตัดสินใจเป็นแม่อุ้มบุญ เนื่องจากได้รับค่าตอบแทนทั้งขณะที่อุ้มท้อง และเป็นกอบเป็นกำหลังให้กำเนิดทารก

ความต้องการแม่อุ้มบุญที่สูงขึ้นทำให้เกิดผู้ประกอบการรายใหม่ ๆ ซึ่งจะไม่เป็นปัญหาหากเป็นไปตามกฎหมาย แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่า การที่หลายประเทศถือว่า “อุ้มบุญ” เป็นสิ่งผิดกฎหมาย ทั้งยังมีการตั้งคำถามเกี่ยวกับความเหมาะสมในการรับจ้างตั้งครรภ์แทน ท่ามกลางความต้องการมีบุตรของผู้มีบุตรยากที่ส่วนใหญ่เป็นผู้มีฐานะทางการเงิน เป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้มีการลักลอบดำเนินธุรกิจดังกล่าว และมีขบวนการค้ามนุษย์ข้ามชาติเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งสร้างปัญหาให้หลาย ๆ ประเทศ รวมถึงไทย

ปัจจุบันไทยมีบริการรับจ้างตั้งครรภ์แทน แต่ต้องเป็นไปตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนดตามพระราชบัญญัติคุ้มครองเด็กที่เกิดโดยอาศัยเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์หรือกฎหมายอุ้มบุญ ที่มีการกำหนดคุณสมบัติแม่อุ้มบุญ และการขึ้นทะเบียนกับทางการ เพื่อจัดระเบียบธุรกิจดังกล่าว แก้ไขปัญหาการลักลอบอุ้มบุญ คุ้มครองผู้รับจ้างทั้งด้านสุขภาพและการตกเป็นเหยื่อขบวนการอุ้มบุญผิดกฎหมาย รวมทั้งลดความเสี่ยงสำหรับทารกที่จะเกิดความผิดปกติจากการอุ้มบุญ เช่น ภาวะดาวน์ซินโดรม แต่ขณะเดียวกัน ไทยก็เป็นหนึ่งในพื้นที่เคลื่อนไหวของขบวนการอุ้มบุญข้ามชาติ เช่น กลุ่มนายหน้าชาวจีน ที่ดำเนินการร่วมกับคนไทย และมีการเคลื่อนไหวข้ามแดนทั้งในจีน ไทย และประเทศเพื่อนบ้านของไทย เช่น กัมพูชา และมาเลเซีย ดังที่ปรากฏข่าวการจับกุมหลายครั้งเมื่อช่วงก่อนเกิดโรคโควิด-19 ซึ่งมีความเป็นไปได้ว่าขบวนการดังกล่าวจะกลับมาเริ่มดำเนินการใหม่หลังทั่วโลกทยอยเปิดประเทศ เฉพาะอย่างยิ่งจีน ที่จะเป็นทั้งลูกค้าและผู้ดำเนินการ

การที่จีนมีอัตราการเกิดลดลงสวนทางกับความต้องการมีบุตรของชาวจีนรุ่นใหม่ที่มีฐานะทางเศรษฐกิจ อีกทั้งแต่งงานช้าลง ทำให้ชาวจีนเป็นลูกค้ากลุ่มสำคัญของธุรกิจอุ้มบุญในหลายประเทศ รวมทั้งยังมีชาวจีนบางส่วนเกี่ยวข้องกับขบวนการอุ้มบุญข้ามชาติ เช่น ในไทย ที่กองบังคับการปราบปรามการค้ามนุษย์มีการจับกุมกลุ่มนายหน้าชาวจีนร่วมกับผู้ต้องหาร่วมขบวนการชาวไทย แบ่งเป็นกลุ่มนายหน้าจัดหาแม่อุ้มบุญ กลุ่มคนขับรถและอำนวยความสะดวก กลุ่มแม่บ้านดูแลแม่อุ้มบุญและทารกหลังคลอด และกลุ่มบุคลากรทางการแพทย์ รวม 22 คน เมื่อพฤษภาคม 2563

ไทยเสี่ยงจะประสบปัญหาจากขบวนการอุ้มบุญข้ามชาติอีก เนื่องจากการอุ้มบุญผิดกฎหมายในไทยเป็นที่นิยม โดยกรมสนับสนุนบริการสุขภาพระบุว่า ความพร้อมด้านเครื่องมือและบุคลากรของไทยเป็นปัจจัยดึงดูดให้กลุ่มนายหน้าและผู้ต้องการมีบุตรเข้ามาแสวงประโยชน์ แม้ไทยมีสถานบริการอุ้มบุญถูกกฎหมายทั้งของรัฐและเอกชนทั่วประเทศ 102 แห่ง สำหรับการจับกุมขบวนการอุ้มบุญข้ามชาติผิดกฎหมายที่ปรากฏข่าวล่าสุดเกิดขึ้นเมื่อต้นกุมภาพันธ์ 2564 ซึ่งตำรวจสืบสวนสอบสวนอาชญากรรมทางเทคโนโลยีเข้าตรวจค้นกลุ่มดังกล่าว 10 จุดในกรุงเทพฯ และปริมณฑล สามารถจับกุมได้ทั้งนายหน้าว่าจ้างหญิงไทยให้ตั้งครรภ์แทนและแม่อุ้มบุญชาวไทย

ธุรกิจอุ้มบุญหากมองในเชิงบวกก็เป็นหนึ่งในธุรกิจที่ใช้เทคโนโลยีและความก้าวหน้าทางการแพทย์มาช่วยเพิ่มจำนวนประชากร ที่ปัจจุบันหลายประเทศประสบปัญหาอัตราการเกิดลดลงจนกระทบต่อโครงสร้างประชากร ขณะเดียวกันก็ช่วยเติมเต็มความเป็นครอบครัวให้คู่สมรสที่มีบุตรยาก สร้างงานในระดับบุคคล และสร้างรายได้เข้าประเทศ ซึ่งข้อมูลของกรมส่งเสริมบริการสุขภาพระบุว่ามีการพิจารณาอนุญาตให้มีการตั้งครรภ์แทนแล้ว 584 ราย สร้างรายได้ให้ประเทศกว่า 4,500 ล้านบาท

อย่างไรก็ตาม รายได้ที่ค่อนข้างสูงสำหรับธุรกิจดังกล่าวและความต้องการแม่อุ้มบุญที่เพิ่มขึ้นในหลายประเทศกลายเป็นช่องทางให้กลุ่มอาชญากรข้ามชาติเข้ามาฉวยโอกาส โดยขบวนการอุ้มบุญข้ามชาติผิดกฎหมายเป็นหนึ่งในอาชญากรรมข้ามชาติที่มีความซับซ้อน เพราะมีผู้เกี่ยวข้องจำนวนมากในหลายวิชาชีพ กระจายอยู่ในหลายประเทศ และเป็นการกระทำผิดที่มีหลายฐานความผิด ที่สำคัญคือการค้ามนุษย์และการฟอกเงิน

ดังนั้นจึงไม่อาจพูดได้เต็มปากว่า “อุ้มบุญ” เป็นโอกาสทางเศรษฐกิจที่ตอบโจทย์ให้คู่สมรสที่มีบุตรยาก แม่อุ้มบุญ ที่มีความพร้อมด้านสุขภาพและต้องการมีรายได้ และเป็นอีกแหล่งรายได้เข้าประเทศ ….หรือเป็นปัญหาสังคมจากการเคลื่อนไหวของขบวนการอุ้มบุญข้ามชาติผิดกฎหมาย ที่มีแม่ (อุ้มบุญ) และทารกเป็นสินค้า ….ขณะที่ประเด็นด้านคุณธรรม จริยธรรม และมนุษยธรรมจากการทำธุรกิจอุ้มบุญยังเป็นข้อกังขาสำหรับคนบางกลุ่มในสังคม

—————————————————————-

อ้างอิง

https://www.economist.com/europe/2022/09/08/the-war-has-thrown-ukraines-surrogacy-industry-into-crisis

ทลายแก๊งอุ้มบุญข้ามชาติจับ 3 นายจ้าง 4 หญิงตั้งท้อง 6 กุมภาพันธ์ 2564 https://www.naewna.com/local/550767