ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความสำคัญของ “อาหาร 5 หมู่” เป็นสิ่งที่ติดตัวเรามาตั้งแต่เด็ก เรารู้หลักการที่ว่า อาหารที่จำเป็นต่อร่างกายในการดำเนินชีวิต ได้แก่ แป้งที่ให้คาร์โบรไฮเดรต เนื้อสัตว์ที่ให้โปรตีน น้ำที่เป็นองค์ประกอบหลักของร่างกาย ผักผลไม้ที่ให้แร่ธาตุและวิตามิน และไขมัน ดังนั้นการรับประทานอาหารให้ครบทั้ง 5 หมู่นี้จะทำให้ร่างกายแข็งแรง…แต่ว่า!! หลักการนี้ยังเป็นจริงอยู่หรือไม่ เมื่อสังคมมีค่านิยมเรื่อง “สุขภาพที่แข็งแรง” แตกต่างกันไป
ทุกวันนี้มีอาหารหมู่ “โปรตีน” กำลังได้รับความสำคัญมากขึ้นเป็นพิเศษ ถ้าหากกวาดตาดูผลิตภัณฑ์อาหารเสริมที่วางขายในปัจจุบันจะเห็นได้ว่า โปรตีนแบบผงเป็นที่นิยมเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะสกัดมาจากนมหรือพืช ส่วนหนึ่งเพราะความต้องการบริโภคโปรตีนเพิ่มมากขึ้น ตามค่านิยม Beauty Standard หรือการสร้างรูปร่างให้สวยงามตามมุมมองของคนในปัจจุบัน ซึ่งมีเทรนด์สร้างกล้ามเนื้อให้มีขนาดใหญ่มากขึ้น ค่านิยมนี้ทำให้เกิดปรากฏการณ์ธุรกิจสถานที่ออกกำลังกายมากขึ้นและกระจายตัวไปหลายสาขา จนทำให้บริการ Fitness Center สร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจไม่ต่ำกว่า 12,000 ล้านบาท
……..แต่เมื่อการออกกำลังกายอย่างเดียว ไม่สามารถทำให้ร่างกายสมส่วนได้รวดเร็วอย่างที่หวัง เพราะต้องควบคุมการบริโภคควบคู่ไปด้วย ทำให้เกิดค่านิยมในการบริโภคอาหารเพื่อให้ได้ร่างกายที่สมส่วนตามมาหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นการบริโภคแบบ IF, Ketogenic diet หรือ calories calculator รวมไปถึงการกำหนดสารอาหารที่กิน ซึ่งจะต้องเหมาะสมกับสภาวะการสร้างกล้ามเนื้อของร่างกาย โดยมีแนวคิดที่ว่า….การมีกล้ามเนื้อมัดใหญ่นั้นจะช่วยเพิ่มการเผาผลาญไขมันในร่างกายได้ดีกว่า ดังนั้นผู้ที่ต้องการลดน้ำหนักจึงต้องกินโปรตีนเข้าไปด้วยควบคู่กับการออกกำลังกาย …แนวคิดดังกล่าวจึงทำให้นักออกกำลังกายทั้งหลายต้องแสวงหาวิธีการรับโปรตีนเข้าสู่ร่างกายให้มากขึ้น ตั้งแต่การบริโภคเนื้อสัตว์ นม และไข่ในปริมาณมาก จนถึง “โปรตีนผง” ที่มาจากพืชและสัตว์
ค่านิยมในการปั้นร่างกายและกล้ามเนื้อให้เหมาะสม ทำให้ตลาด “โปรตีนสำเร็จรูป” เติบโตขึ้นอย่างต่อเนื่องไม่ต่ำกว่า 8% ต่อปี มีมูลค่ากว่าไม่ต่ำกว่า 3,300 ล้านบาท มีทั้งผู้ผลิตรายใหญ่และผู้ผลิตหน้าใหม่ที่เข้ามาขอส่วนแบ่งจากตลาด โดยพยายามปรับสูตรและรสชาติให้มีความหลากหลายตามกลุ่มลูกค้าหลายเพศหลายวัย แต่วงการนี้ไม่ได้มีประโยชน์เฉพาะต่อกลุ่มคนที่ต้องดูแลรูปร่างเท่านั้น เพราะจริง ๆ แล้ว โปรตีนมีความสำคัญกับร่างกายของคนทุกวัยในปริมาณที่แตกต่างกัน
ทั้งนี้ รู้ไหมว่า…ปัญหาเกี่ยวกับการผลิตโปรตีนในตอนนี้ไม่ใช่แค่เรื่องจะกินอะไรดีให้ได้ประโยชน์ หรือได้กล้ามเนื้อที่สวยงามมากที่สุด แต่เป็นเรื่องที่ว่า “โปรตีนหลักจากเนื้อสัตว์” กำลังกลายเป็นผู้ร้ายในยุคภาวะโลกรวน!! เพราะเป็นผู้ปล่อยก๊าซเรือนกระจกกว่า 60% และด้วยภาวะโลกรวนนี่เองที่มีผลต่อการแพร่ระบาดของโรคติดต่อในสัตว์..ทำให้ผลผลิตเสียหาย หรือมีความจำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะป้องกันโรค จนทำให้เกิดสารตกค้างเป็นอันตรายต่อผู้บริโภค จึงเปิดโอกาสให้กับ “โปรตีนทางเลือก” เข้ามาขยายตัวในส่วนแบ่งของการตลาด
ปัจจุบัน โปรตีนทางเลือกจากพืช (Plant base protein) ที่ได้มาจากพืชตระกูลถั่ว เห็ด ธัญพืช ข้าวบางชนิด หรือ เนื้อสัตว์สังเคราะห์ (Culture meat) ที่เป็นการปลูกเนื้อเยื่อขึ้นมาภายในห้องทดลอง รวมถึงโปรตีนจากแมลง (Insect protein) ซึ่งถือเป็นทางเลือกใหม่ที่เหมาะกับสภาวะโลกร้อน ที่จะทำให้การเพาะเลี้ยงแมลงที่เจริญเติบโตในแถบร้อนชื้นนั้นมีปริมาณมากยิ่งขึ้น และในปัจจุบันถือส่วนแบ่งทางการตลาดอาหารกลุ่มโปรตีนของไทยอยู่ที่ 12% จึงเป็นธุรกิจที่น่าสนใจมาก ๆ
อย่างไรก็ตาม หนทางการเปลี่ยนจากโปรตีนทางเลือกเป็นทางหลักนั้นมีอุปสรรคอยู่ เพราะการปรุงเนื้อสัตว์นั้นไม่ได้เป็นเพียงแค่การทำอาหารเพื่ออิ่มท้องเท่านั้น แต่ยังเกี่ยวข้องกับประเพณีวัฒนธรรมอีกด้วย นอกจากนั้น การใช้โปรตีนอื่น ๆ ไปทดแทนเนื้อสัตว์ยังส่งผลกระทบโดยตรงต่อผู้ประกอบอาชีพเกษตรกร เช่น ที่ประเทศอิตาลีต้องออกกฎหมายแบนเนื้อสัตว์สังเคราะห์อย่างเข้มงวด และสำหรับแมลงนั้นก็ยังคงถูกจัดอันดับเป็นเมนูยอดแย่ในหลาย ๆ การสำรวจ แม้โปรตีนทางเลือกจากแมลงจะไม่ได้เสิร์ฟในรูปแบบของแมลงทอดทั้งตัว อีกทั้งกระบวนการเลี้ยงยังเป็นระบบอย่างดี แต่ความน่ารับประทานยังคงเป็นข้อกังขาของผู้บริโภค
ความรู้เกี่ยวกับการพัฒนาโปรตีนในรูปแบบต่าง ๆ จึงมีความสำคัญและเป็นโอกาสของประเทศไทยด้วย เพราะร่างกายมนุษย์ยังคงต้องการบริโภคโปรตีนเพื่อช่วยในการเจริญเติบโตและซ่อมแซมร่างกาย อีกทั้งยังมีกระแสนิยมต่าง ๆ ที่ทำให้ความต้องการบริโภคโปรตีนมีความหลากหลายเพิ่มขึ้น จะเห็นได้ว่า “เรื่องโภชนาการไม่ใช่เรื่องเล่น ๆ ” และในอนาคตเราจะได้เห็นการปรับเปลี่ยนรูปแบบการบริโภคและพัฒนาแหล่งอาหารได้อีกมากมาย เพราะมนุษย์ยังต้องเอาตัวรอดจากอุปสรรคและความท้าทายต่าง ๆ ที่จะกระทบความอยู่รอดในโลกที่เปลี่ยนแปลง
