ในระยะหลัง ๆ นี้ คำว่า “Global South” ปรากฏให้ได้ยินและได้อ่านบ่อยขึ้นเรื่อย ๆ ในข่าวต่างประเทศและแวดวงวิชาการระหว่างประเทศ จากแนวโน้มที่ระบบโลกกำลังปรับเปลี่ยนจากโครงสร้างขั้วอำนาจขั้วเดียวที่มีสหรัฐฯ เป็นใหญ่แต่เพียงผู้เดียว เข้าสู่โครงสร้างขั้วอำนาจแบบหลายขั้วที่หลากหลายประเทศกำลังแข่งขันช่วงชิงความเป็นมหาอำนาจ ประเทศที่เคยด้อยกว่าในเชิงอำนาจเริ่มรวมตัวกันมากขึ้น เพื่อสร้างเสียงและอำนาจต่อรองในเวทีโลก โดยเฉพาะกลุ่ม BRICS (บราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้) ที่ทำให้คำว่า “Global South” เป็นสัญลักษณ์ใหม่ของความพยายามในการขยับย้ายตำแหน่งแห่งหนของอำนาจในระดับโลก ให้มาอยู่ในมือมหาอำนาจใหม่อย่างจีน อินเดีย รัสเซีย บราซิล แอฟริกาใต้ และพันธมิตรอื่น ๆ
อย่างไรก็ดี การแปลคำนี้เป็นภาษาไทยว่า “ประเทศซีกโลกใต้” อาจนำไปสู่ความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนอย่างยิ่ง
คำว่า “ซีกโลก” หรือ hemisphere เป็นคำที่มีความหมายเชิงภูมิศาสตร์ เป็นการแบ่งโลกออกเป็นสองส่วนตามเส้นศูนย์สูตร ได้แก่ ซีกโลกเหนือ (Northern Hemisphere) และซีกโลกใต้ (Southern Hemisphere) ซึ่งเป็นการระบุตำแหน่งที่ตั้งบนแผนที่เท่านั้น ไม่ได้เกี่ยวข้องกับโครงสร้างทางเศรษฐกิจหรือการเมืองแต่อย่างใด ดังนั้น การนำคำว่า “ซีกโลกใต้” มาใช้แทน “Global South” จึงเป็นการลดทอนความหมายทางอำนาจ เศรษฐกิจ และประวัติศาสตร์ที่ซับซ้อนให้เหลือเพียงเรื่องตำแหน่งทางภูมิศาสตร์
ในขณะที่คำว่า “Global South” และ “Global North” มีรากมาจากแนวคิดเรื่อง “โครงสร้างอำนาจโลก” (global structure of power) ที่สะท้อนความไม่เท่าเทียมกันทางอำนาจระหว่างประเทศพัฒนาแล้วกับประเทศกำลังพัฒนา “Global South” หมายถึงกลุ่มประเทศรายได้ต่ำถึงปานกลาง ซึ่งเคยเป็นอาณานิคมหรืออยู่ในระบบเศรษฐกิจที่พึ่งพาประเทศมหาอำนาจ ขณะที่ “Global North” หมายถึงประเทศพัฒนาแล้วที่มีอำนาจทางเศรษฐกิจ เทคโนโลยี และการเมืองเหนือกว่า
การแบ่งเหนือและใต้ในบริบทนี้ จึงเป็นการแบ่งเชิงเศรษฐกิจ การเมือง และโครงสร้างอำนาจ ไม่ใช่การแบ่งเชิงภูมิศาสตร์
นอกจากนั้น ปัญหาของการแปลเป็นไทยว่า “ประเทศซีกโลกเหนือ – ประเทศซีกโลกใต้” ก็คือความอิหลักอิเหลื่อจากการที่แกนนำของกลุ่ม Global South อย่างจีนและอินเดีย มีตำแหน่งที่ตั้งอยู่ในซีกโลกเหนือ ส่วนออสเตรเลียซึ่งอยู่ในซีกโลกใต้ กลับเป็นหนึ่งในประเทศแกนนำของ Global North
“South” ในคำว่า “Global South” ไม่ควรจะหมายถึงซีกโลกใต้ที่เป็นคำว่าใต้ในทางภูมิศาสตร์ แต่ถ้าจะเอาให้ตรงกับความหมาย ควรจะเป็น “South” ที่หมายถึงใต้ของโครงสร้างอำนาจโลก หรือผู้ที่อยู่ในตำแหน่งเสียเปรียบเชิงโครงสร้างในเวทีโลก
ดังนั้น การแปลคำว่า “Global South” เป็น “ประเทศซีกโลกใต้” จึงไม่สามารถสะท้อนความหมายทางการเมืองและเศรษฐกิจได้ครบถ้วน การใช้คำว่า “กลุ่มประเทศโลกใต้” และ “กลุ่มประเทศโลกเหนือ” จึงน่าจะเหมาะสมกว่า เพราะรักษานัยของความหมายทางการเมืองระหว่างประเทศ ที่สื่อถึงอำนาจและความสัมพันธ์เชิงโครงสร้างไว้ได้ โดยไม่ทำให้ผู้รับสารเข้าใจคลาดเคลื่อนว่าเป็นการแบ่งโลกตามเส้นศูนย์สูตร สอดคล้องกับความตั้งใจของคำที่คิดขึ้นมาเพื่อใช้ในวงวิชาการการเมืองระหว่างประเทศ ที่ต้องการสื่อถึงความแตกต่างในโครงสร้างอำนาจ มากกว่าความแตกต่างทางภูมิศาสตร์
การเลือกใช้คำว่า “กลุ่มประเทศโลกใต้” จะช่วยให้การแปลตรงกับบริบทดั้งเดิม และสะท้อนถึงความเข้าใจเกี่ยวกับความเคลื่อนไหวของประเทศกลุ่มนี้ ซึ่งกำลังลุกขึ้นมามีบทบาทสำคัญในการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างอำนาจในเวทีระหว่างประเทศ
