ดาโต๊ะ ซรี อูตามา ฮาจิ โมฮามัด บิน ฮาซัน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศมาเลเซีย ในฐานะผู้แทนอาเซียนเกี่ยวกับสถานการณ์ในเมียนมา ระบุว่าจะออกหนังสือเชิญให้ประเทศสมาชิกอาเซียนส่งผู้แทนเข้าไปร่วมคณะสังเกตการณ์การเลือกตั้งทั่วไปในเมียนมา ที่จะจัดขึ้นใน 28 ธันวาคม 2568 โดยมาเลเซียจะเป็นประธานจัดการประชุมหารือประเด็นดังกล่าวร่วมกับสมาชิกอาเซียนในการประชุมสุดยอดอาเซียนครั้งที่ 47 ในปลาย ตุลาคม 2568 นี้
ท่าทีดังกล่าวมีขึ้นหลังจากดาโต๊ะ ซรี อูตามา ฮาจิ โมฮามัด บิน ฮาซัน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศมาเลเซียเยือนเมียนมาและหารือกับผู้นำรัฐบาลสภาบริหารแห่งรัฐ (SAC) ของเมียนมา เพื่อหารือแนวทางความร่วมมือระหว่างกันในช่วงที่เมียนมายังเผชิญมาตรการคว่ำบาตรจากนานาชาติ เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อปี 2564
มาเลเซียในฐานะประธานอาเซียน พยายามแสดงบทบาทนำในการโน้มน้าวรัฐบาลเมียนมาให้ปฏิบัติตามฉันทามติ 5 ประการของอาเซียนที่เน้นการพัฒนาสภาพแวดล้อมด้านความมั่นคงในเมียนมาเพื่อให้เกิดสันติภาพทางการเมือง โดยมีการเลือกตั้งทั่วไปเป็น 1 ในขั้นตอนสำคัญที่จะนำไปสู่พัฒนาการทางการเมืองในเมียนมา ที่ผ่านมา SAC และกองทัพเมียนมาเลื่อนกำหนดการเลือกตั้งทั่วไปหลายครั้ง โดยอ้างสถานการณ์ความไม่มั่นคงภายในประเทศที่เป็นอุปสรรคต่อการจัดการเลือกตั้ง เพราะยังมีการปะทะและเผชิญหน้าระหว่างกองทัพเมียนมากับกลุ่มต่อต้านรัฐบาลและชนกลุ่มน้อยอย่างต่อเนื่อง
ด้านนานาชาติ ยังไม่ไว้วางใจการเลือกตั้งของเมียนมา เนื่องจากมีมุมมองว่าการเลือกตั้งดังกล่าวได้จัดเตรียมขึ้นเพื่อสืบทอดอำนาจทางการเมืองของกลุ่มทหาร ซึ่งเป็นขั้วอำนาจสำคัญของประเทศ นอกจากนี้ นานาชาติ ทั้งประเทศตะวันตกและจีน มีมุมมองว่าเมียนมายังไม่ปล่อยตัวอองซานซูจี อดีตผู้นำทางการเมืองที่ปัจจุบันยังถูกควบคุมตัว เป็นอุปสรรคขัดขวางการเจรจาทางการเมืองระหว่างกลุ่มต่าง ๆ เพราะยังมีชาวเมียนมาจำนวนมากที่สนับสนุนอุดมการณ์และจุดยืนทางการเมืองของอองซานซูจี
อย่างไรก็ดี เมียนมาพยายามแสดงให้ประชาคมระหว่างประเทศเห็นว่าเมียนมามีความตั้งใจที่จะให้เกิดการเลือกตั้งในเมียนมา เช่น คณะกรรมการการเลือกตั้งเมียนมา (กกต.) ประกาศขยายระยะเวลาการแสดงบัญชีรายชื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้ง เป็น 20 ตุลาคม 2568 จากเดิมสิ้นสุดใน 13 ตุลาคม 2568 เพื่อให้ประชาชนมีเวลาในการตรวจสอบความถูกต้องของรายชื่อและยื่นคำร้องหากตกสิทธิ์ นอกจากนี้ ขยายระยะเวลาการยื่นแบบฟอร์มลงคะแนนล่วงหน้าสำหรับผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่อยู่นอกเขตเลือกตั้งที่ลงทะเบียนไว้ ทั้งภายในและต่างประเทศ เช่น ขยายเวลาการส่งแบบฟอร์มของผู้มีสิทธิเลือกตั้งในต่างประเทศ เป็น 17 ตุลาคม 2568
อาเซียนมีบทบาทเข้าร่วมสังเกตการณ์การเลือกตั้งในประเทศสมาชิก และให้ความสำคัญกับการเสริมสร้างบทบาทดังกล่าวเนื่องจากเป็นส่วนสำคัญที่จะส่งเสริมความร่วมมือด้านความมั่นคงทางการเมือง ซึ่งเป็น 1 ใน 3 เสาหลักความร่วมมือของอาเซียน ได้แก่ การเมือง เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ก่อนหน้านี้ สมาชิกอาเซียนพัฒนาความรู้แล้ความเข้าใจเรื่องการสังเกตการณ์การเลือกตั้งร่วมกันเพื่อให้คณะผู้แทนมีเป้าหมายและแนวปฏิบัติในทิศทางเดียวกัน ผ่านการฝึกอบรมและจัดตั้ง ASEAN Election Observation Mechanism ตั้งแต่ปี 2558 ซึ่งเป็นกลไกส่งเสริมบทบาทด้านการเมืองของสมาชิกอาเซียน โดยร่วมมือกับองค์กรระหว่างประเทศด้วย เช่น สถาบัน International Institute for Democracy and Electoral Assistance
