“ลูกลม ที่นาหมื่นศรี”
“ลูกลม” หรือ “กังหัน” ลูกลมเป็นทั้งของเล่นและเครื่องมือไล่นก ลูกลมเป็นของเล่นชนิดหนึ่งที่มีเล่นกันทั่วไปในชนบทที่เป็นท้องทุ่ง หรือชื่อเรียกอย่างอื่นตามภูมิภาคต่าง ๆ ในวันนี้มีสถานที่แห่งหนึ่งในพื้นที่ จ.ตรัง ที่ยังคงมีลูกลมให้ได้เห็นกัน เพราะจังหวัดมีพื้นที่ทำนาขนาดใหญ่ และมีเรื่องเล่าเป็นตำนานว่าพระพายเจ้าแห่งลมได้รับหน้าที่เฝ้านกกาไม่ให้มากินข้าวในนา แต่บ่อยครั้งที่พระพายต้องไปอยู่เวรพัดลมให้เทวดา จึงมอบหมายให้ผู้เป็นลูกซึ่งเรียกกันว่า “ลูกลม” ทำงานแทน โดยคอยเฝ้าโห่ไล่นกกา ลูกลมค่อนข้างขี้เกียจแต่มีปัญญาดีจึงเอาไม้ไผ่มาเหลาให้แบน ๆ หลายอัน แล้วคาดทับกันเป็นกากบาทเพื่อดักลม พอลมพัดมาก็จะหมุนและเกิดเสียงดังจนนกกาตกใจหนีไป เมื่อพระพายมาเห็นเข้าก็พอใจ เอาไปกราบทูลพระอินทร์ พระอินทร์พอพระทัยรับสั่งให้พระวิษณุเอาไปเผยแพร่ให้แก่เหล่ามนุษย์จนเป็นที่แพร่หลายไปทั่ว และเรียกชื่อว่า “ลูกลม” การทำลูกลมนั้นต้องอาศัยลมเป็นหลัก โดยจะเริ่มทำกันเมื่อลมตะวันออก หรือลมว่าว ที่เป็นลมที่พัดมาจากทิศตะวันออกไปทางทิศตะวันตก โดยพัดมาประมาณเดือนมกราคม – มีนาคม ของทุกปี และเป็นช่วงเวลาซึ่งตรงกับเวลาที่ข้าวเริ่มสุกไปจนเกี่ยวข้าวเสร็จ ลูกลมเป็นประเพณีโบราณนับร้อยปีของชาวบ้านลุ่มน้ำคลองนางน้อย อันเป็นพื้นที่เกษตรกรรมโบราณที่ใหญ่ที่สุดใน จ.ตรัง คือ บริเวณพื้นที่ ต.นาหมื่นศรี อ.นาโยง จ.ตรัง สิ่งสำคัญในการเล่นลูกลมคือการทำให้มีเสียงร้องที่ไพเราะและดังไปไกล ส่วนผลพลอยได้คือเสียงลูกลมจะทำให้นกตกใจไม่กล้าลงมากินข้าวในนา ………ลูกลมจึงสัมพันธ์กับฤดูกาลและวิถีชาวนาตรัง กลไกของลูกลมคล้ายกังหันคือใช้ลมเป็นตัวขับคลื่อน ลูกลมมีเสียงดังก้อง ดังไปไกลถึง 3 กิโลเมตร เพราะการกลไกที่ติดไว้สองข้างเปรียบเหมือนลิ้น เมื่อตัวกังหันแกว่งด้วยแรงลม ปากลูกร้องกระทบกับแรงลม…
